ASPİRATÖR - FAN NEDİR?

1. Aspiratör (Fan) Tanımı

Sözlük anlamı ile temizleyici demektir. Bulunduğu ortamdaki kullanılmış havanın temizlenmesi amacıyla kullanılan elektrikle çalışan bir alettir. Aspiratörlerin halk arasında bilinen diğer adı da fandır. Aspiratörler (fanlar) özelliklerine göre ikiye ayrılır.

• Emiş (dönüş) Fanı           : Bu fan, ortamdaki havayı emdiğinden aspiratör olarak adlandırılır.
• Üfleme (besleme) Fanı : Bu fan, ortamdaki havanın sirküle edilmesini sağladığından vantilatör olarak adlandırılır.

Fanın hareketli elemanı olan çarkı, hava üzerinde iş yapar ve ona statik ve kinetik enerji kazandırır. Havaya kazandırılan bu statik ve kinetik enerjilerin birbirine oranı, fanın türüne bağlıdır. Emiş (dönüş) fanı kullanımı, küçük sistemlerde isteğe bağlıdır; iç – dış hava karışımı ile çalışılan, sistemlerde ise gereklidir. Sabit egzoz sistemlerinin (örneğin tuvalet aspiratörleri gibi) etkisini karşılamak ve iklimlendirilen mahalde bir artı basınç oluşturmak için emiş fanları, veriş fanlarından biraz daha küçük debi ile çalışırlar. Egzoz fanı, iç – dış hava karışımı ile çalışılan, ancak, emiş fanı kullanılmayan sistemlerde bulunur ve alınan dış hava kadar dönüş havasının egzoz edilmesini sağlar. Bu hava temizleme işlemi; ortamdaki kullanılmış havanın dışarıya atılması şeklinde ya da aspiratörün çıkışına bir karbon filtre konularak havanın temizlenmesi sağlanıp havanın tekrar ortama verilmesi şeklindedir..
İyi bir aspiratörün aşağıdaki özellikleri taşıması gerekir.)

• Gürültüsüz çalışmalı.
• Dış etkenlere karşı sağlam olmalı .
• Temizlemesi kolay olmalı.
• Elektrik bağlantıları çok iyi yalıtılmış olmalı.
• Montajı ve takılıp sökülmesi kolay olmalı.
• Kullanımı basit olmalıdır.

2. Aspiratör (Fan) Kullanımında Dikkat Edilecekler

• Dış ortamlara veya doğrudan dış ortama açılan, yağmur alabilecek yerlere monte edilmemelidir.
• Aspiratörün bağlanacağı bacanın çapı fan çıkış ağzından küçük olmamalı, baca daha sonra daralmamalıdır. Aksi halde fan verimli çalışmayabilir.
• Alevli hiçbir yiyecek aspiratör altında pişirilmemelidir.
• Herhangi bir bakım işleminde aspiratörün elektrik şebekesinden ayrılması gerekir.

3. Aspiratör (Fan) Çalışma Prensibi:

Motorların kutup sayıları değiştirilmek suretiyle devir sayıları da değişir. Örneğin; motor 2 kutuplu ise n=60. f / p formülünden Frekans = 50 Hz yerine konulursa n= 3000 devir/dakika olur. Motor 4 kutuplu ise n= 1500 devir / dakika olur. Motor 6 kutuplu ise n= 1000 devir / dakika olur.
Dikkat : Motorun kayması dikkate alınmamıştır.
Hız ayar ünitesi konularak: Bu ünitenin de görevi motora değişik gerilimler vererek değişik hızlar elde etmektir. Bu ünite ile motora uygulanan gerilim değeri düşürülür veya yükseltilir. Motor; düşük gerilim uygulandığında düşük devirde, yüksek gerilim uygulandığında ( motora uygulanabilecek en yüksek gerilim değeri ) yüksek devirde çalışacaktır. Bu şekilde de değişik hızlar elde edilerek aspiratörün emiş gücü kontrol altına alınmış olacaktır.

Faz kilitli döngü tekniği kullanılarak : Bu teknikte hız ayarı frekans ile ayarlanır. Bu yöntem genellikle fırçasız doğru akım motorları için kullanılır.

4. Aspiratör (Fan) Seçiminde Dikkat Edilecek Hususlar

Gelişen teknoloji pek çok konuda olduğu gibi burada da imdada yetişip melanlarda temiz bir soluk almamızı sağlamaktadır. Aspiratörler mutfakta ve diğer ortamlarda oluşan kokuları kısa ve zahmetsizce yok etmektedir.
İyi bir aspiratörden beklenen:

• Su buharını ve sıcaklığını etrafa yayılmadan çekmesi,
• Kokuları ortadan kaldırması,
• Çekiş gücü gereğinden fazla olmaması ve hava akımı yaratmaması,
• Dış etkilere bağlı olmaksızın çalışması ve istenilen durumlara göre ayarlanabilir olmasıdır.

5. Aspiratör (Fan) Çeşitleri

Aspiratörler çalışma mekanizması bakımından iki türlüdür bunlar;

• Bağlı bulunduğu ortamdaki kullanılmış havayı emerek bir baca vasıtasıyla dışarıya verenler.
• Bağlı bulunduğu ortamdaki kullanılmış havayı bir karbon filtre ile temizleyip tekrar ortama verenler .

Günümüzde kirlenen havanın temizlenmesi ya da bulunan ortamdan dışarıya atılması için değişik tip aspiratörler kullanılmaktadır. Bunlar; aksiyel tip aspiratörler, radyal tip aspiratörler, santrifüj tip aspiratörler, sanayi tip aspiratör, salyangoz tip aspiratörler, kapaklı aspiratör, baca aspiratörü, mutfak aspiratörü, banyo aspiratörüdür. Uygulamada kullanılan bazı aspiratörlerin özellikleri ve kullanıldıkları yerler ana başlıklar halinde verilmiştir.

5.1  Monofaze ve trifaze Sanayi Tipi Aspiratör
Bu tip aspiratörler, fabrikalar, emita depoları, boyahaneler, alışveriş merkezleri, imalathaneler vb. gibi büyük hacimli yerlerin havalandırılması için kullanılır.

Özellikleri

• Çalışma performansları yüksektir.
• Monofaze ve trifaze olmak üzere iki ayrı tiptedir.
• Tamamı metal olan çember yapısı ile çok sağlamdır.
• Pervanelerin boyutlarına göre en ideal açıdan imal edilmiş ve maksimum debi sağlanmıştır.
• Cihazların ön ve arkalarına monte edilmiş özel kafesleri sayesinde yabancı cisimlerin pervanelere zarar vermesi engellenir.
• Elektrik bağlantıları üzerlerindeki klemensten rahat ve kolayca yapılır.

5.2  Aksiyel Tip Aspiratörler

• Aksiyel tip kapaklı duvar tipi aspiratörler
• Aksiyel banyo ve tuvalet (wc) aspiratörleri

Genellikle pencereye monte edilerek kullanılan bu tip aspiratörler; mutfaklarda, banyolarda, ofislerde, lokallerde ve iş yerlerinde yemek kokularının, sigara dumanının, istenmeyen koku ve kirli havanın tahliyesinde; ayrıca kaynak makinelerinin ve elektrik panolarının soğutulmasında kullanılır. Kapakları sayesinde kullanılmadıkları sürece dış hava ile teması kesilir.

Özellikleri

• Çalışma performansları yüksektir.
• Çalışmadığı zaman gövde kapağı kapatılarak ters hava akımı önlenmiş olur.
• Pencere ve duvarlara kolayca monte olur.
• Motor gövdeleri alüminyum enjeksiyondan imal edilmiştir. Rotor yataklarında sinter burçlar kullanılmış ve motorun bu sayede sessiz çalışması sağlanmıştır.
• Pervaneleri 0. 60 sac alüminyum olup ideal kanat açıları sayesinde sessizce güçlü hava akımı sağlanır.
• Gövdesi sac olup elektrostatik toz boyalıdır.
• Rotor ve stator paketleri 6109 kalite sacdan imal edilmiştir.

Montaj şekli (sanayi ve aksiyel tip aspiratörler) : Aspiratörlerin montaj yerinin seçimi önemlidir. Aspiratör yanlış yere monte edilirse ortamdaki kirli havayı veya yemek kokularını verimli şekilde dışarıya atamaz. Aspiratörün monte edileceği yer zeminden asgari 230 cm yükseklikte olmalıdır. Ayrıca aspiratörler iyi bir hava dolaşımının sağlanabilmesi için hava girişi olan kapı veya pencerenin karşısına gelecek şekilde olmalıdır. 

• Aspiratör / fan nedir? Aspiratör seçimi, montajı  ve daha fazla bilgi için firmamıza danışınız.